“Twee-Vijf-Eentjes” oefenen loont de moeite; je komt ze in bijna ieder liedje tegen. Maar wat is nu eigenlijk een II-V-I progressie en waarom staan alle standaard songs er vol mee? In de basis is het gewoon 1 van de meest wezenlijke onderdelen van de (westerse) muziek. Het spelen met spanning en ontspanning. Het akkoord op de vijfde trap heeft spanning en wil oplossen naar ontspanning, meestal het akkoord op de eerste trap. Je kunt dat al dan niet vooraf laten gaan door het akkoord op de tweede trap. Meer over de functie van II-V progressies vind je in deze les. https://www.trinusdevries.nl/eenvoudige-lijnen-spelen-over-een-iim7-v7-imaj7/. Een lick transponeren naar andere toonsoorten is niet alleen een technische uitdaging. Het is vooral gehoortraining en versterkt de connectie met je instrument.
hieronder de link naar alle noten op de video:
Laten we beginnen met eenvoudige diatonische lijntjes waarin we over die 2-5-1 progressie alleen laddereigen tonen gebruiken. Deze lijnen (onder letter A op de pdf) klinken wellicht simpel maar onderschat het niet; het is vaak lastiger dan het lijkt om iets simpels goed te laten klinken. En er is niets mis met het spelen van een mooie melodische lijn zonder ingewikkelde toevoegingen aan het akkoord. Dit zijn de eerste twee voorbeelden:
Het A7 akkoord (een tussendominant) op het eind dient alleen als opzetje voor de volgende II-V-I, je kunt daar ook even niets spelen als je dat prettiger vindt.
Er worden betrekkelijk weinig noten gespeeld in deze twee lijntjes. Dat biedt mogelijkheden om naar eigen inzicht ritmische veranderingen aan te brengen. Probeer dat uit, speel de lijn op verschillende manieren. Laat sommige noten korter of langer duren of begin eens na de eerste tel. Als je de oplossing naar het C majeur akkoord met de noot E op zijn plaats houdt blijft het werken.
Maak nu een begin met het spelen van de lijnen in andere toonsoorten.
Doe dit uit je hoofd. Begin een hele of een halve toon hoger en bedenk over welke akkoorden je in de nieuwe toonsoort de lijn speelt.
Op welke noot je begint je lijntje in de nieuwe toonsoort ? . De eerste noot van het eerste lijntje in de originele toonsoort was een A, de kwint van het Dmin7 akkoord; als je de lijn een halve toon hoger wilt spelen wordt dit dus een Bb, de kwint van het Ebm7 akkoord. Speel die eerste noot op je sax en zing dan de rest van het lijntje vanaf die noot. Lukt dat dan heb je de lijn goed in je hoofd. Veelal gaan dan je vingers al automatisch naar de goede kleppen. En ook als je een foutje maakt ben je dan sneller in staat om die fout te corrigeren.
Vind je het nog lastig om de relatie tussen de noten die speelt en de onderliggende harmonie te onthouden gebruik dan de hieronder opgeschreven akkoorden als hulpje.
Ook met dit hulpmiddeltje kan het nog lastig zijn om lijnen in andere toonsoorten te spelen, zeker als je dat voor het eerst probeert te doen. Neem de tijd, doe 1 lijntje en kijk door hoeveel toonsoorten je heen komt. Het is niet erg als het niet meteen alle 12 zijn, dan ga je gewoon de volgende dag verder. Hou vol, met de tijd wordt je er handiger in.
Lijntje nr. 3 (met dank aan Simon Rigter) gebruikt bijna alleen noten uit het F maj7 akkoord over de II-V-I.
Als je even doorgaat met het stapelen van tertsen op het G7 akkoord ( G-B-D-F) kom je nog meer akkoorden tegen naarmate je hoger in die stapeling komt.
Dat biedt meer mogelijkheden. Door F maj7 te spelen over de II V speel je dus de bovenkant van deze stapeling. Dat klinkt wellicht iets minder “geaard”/ duidelijk ten opzichte van het G7 akkoord maar is dus zeker ook een optie. Experimenteer met dat geluid. En transponeer ook deze lijn naar de andere toonsoorten
Leer nu het 4e lijntje :
Dat is een variatie op deze:
Kijk ook even naar deze les : https://www.trinusdevries.nl/van-ladders-naar-lijnen-2/. Ook in dit voorbeeld worden nog steeds alleen de noten van de hoofdtoonsoort, de majeur ladder van C gebruikt over de II-V-I.
Ook deze lijn is redelijk eenvoudig te transponeren.
Tot zover de strikt diatonische lijnen, lijntje nr.5 gebruikt een paar chromatische verbindingsnoten.
Deze tussennoten hebben een melodische functie, geen harmonische. De noot Ges (fis) is harmonisch zelfs “fout” in een D mineur akkoord. Maar die noot zit niet op een zwaar maatdeel en dient als bruggetje naar de “correcte” noot op de derde tel. Er is hier wederom veel ruimte om ritmisch de noten anders in te delen.
Het zesde lijntje is vooral gedacht vanuit het tweede trap akkoord (Dm7).
De chromatische verbindingsnoten lopen in maat 2 van de 9e toon in Dmin (E) naar de 7e toon (C). En de laatste noot in maat 2 is een chromatische benadering van de terts van het C akkoord.
Vind je deze lastiger te onthouden of te transponeren? Doe het dan in stukjes. Bijvoorbeeld eerst dit stukje:
Maak je niet druk om de noten na dit fragmentje, de oplossing naar het Cmaj akkoord heb je al gespeeld met de noot E, speel gerust een ander vervolg.
Oefen dan het eerste stukje.
Plak het daarna aan elkaar.
Lijntje nr 7 :
——–Dmin7——————————– G7———– C maj7—————————–
De chromatiek in het G7 akkoord leidt deze keer naar de kwint van het C majeur akkoord.
Lijntje nr. 8 begint voor de verandering eens niet op de tel. De noot Ab zou je kunnen beschouwen als een chromatische benadering van de noot er na maar in dit verband horen we hem meer als de toevoeging mol negen op het G7 akkoord.
Charlie Parker was dol op de mol negen; in “Cherokee” (1942) speelde hij deze II -V-I:
In het volgende voorbeeld voegen we de #9 toe. Hier genoteerd als de noot Bb
Zo langzamerhand komen we terecht in een constante stroom van 8e noten. Zorg ervoor dat je ook andere ritmische figuren in je II-V-I oefeningen betrekt. Deze triolen figuur is een quote van Sonny Stitt.
Parker speelde ook wel eens korte, herhalende “II-V jes” zoals in dit voorbeeld:
Het omgekeerde kun je overigens ook doen: Als je ergens herhalende II-V jes tegenkomt over 2 maten (zoals in de standard “Satin Doll” bijvoorbeeld) kun je dus ook gewoon 1 akkoord per maat spelen.
In je solo over Satin Doll kun je dus over de eerste 4 maten denken/spelen: | Em7 |A7 |F#m7 | B7 |
Of dit:
| Em7 | Em7 | F#m7 | F#m7 |
Of dit:
| A7 |A7 | B7 |B7 |
Probeer het uit.
de volgende lijn gaat ook iets langer door in het Dm akoord.
De mol 9 als toevoeging op het V7 akkoord wordt vaak gecombineerd met de mol 13. Zoals in dit voorbeeld:
De noten in de 2e maat vormen samen de C mineur harmonische ladder. Zie ook deze les:https://www.trinusdevries.nl/harmonisch-mineur-over-een-dominant-septiem-akkoord-v7b9b13/
De Octotonische ladder geeft je 3 toevoegingen op het V7 akkoord:
En de gealtereerde ladder geeft je 4 toevoegingen op het V7 akkoord.
Je kunt het G7 akkoord vervangen voor een C#7 akkoord (tritonus vervanging) en dat al of niet vooraf laten gaan door de bijbehorende 2e trap (in dit geval G#m7) .
Of alleen de drieklanken van de 4e en 5e trap gebruiken over de II- V.
Door het proces van oefenen, transponeren en experimenteren met korte akkoordprogressies train je je gehoor. Het resultaat hoeft niet per se te zijn dat je kant en klare lijnen tot je beschikking hebt, (hoewel dat soms handig kan zijn), het proces van het leren horen en gebruiken van verschillende melodische mogelijkheden is belangrijker.
Met name het transponeren is een uitstekende gehoortraining, het is geen toeval dat veel professionals dit aanbevelen. luister/ kijk vanaf 2;30:
Met deze clip kun je de lijnen oefenen in alle toonsoorten in de volgorde van de kwartencirkel.
Wil je eerst alle voorbeelden in de klinkende toonsoort Bb verkennen dan kun je deze clip gebruiken voor de Bb instrumenten
En deze voor de Eb instrumenten;
Vond je dit een leuke les, heb je iets ontdekt wat je nog niet wist of tot op heden niet in je spel betrok doe dan een donatie op IBAN nr : NL53 ASNB 0707 1757 98 ten name van Trinus de Vries , Amsterdam. Je helpt mij daarmee tijd vrij te maken om nieuwe lessen samen te stellen, alvast bedankt.
Succes !